پاکسازی بدن از سموم و مواد زایدی که در طی روند هضم در بدن ایجاد می شوند، نقش مهمی در حفظ سلامتی بشر دارد. همچنین نگهداری مواد حیاتی و ضروری در بدن، برای سلامتی اهمیت دارد.

اگر فردی غذا به اندازه کافی بخورد ولی دفع مدفوع، ادرار و یا تعریق کافی نداشته باشد، دیر یا زود دچار مشکل خواهد شد. (لازم است هر کس دست کم روزی یک بار دفع راحت مدفوع داشته باشد. در غیر این صورت باید آداب صحیح غذا خوردن را رعایت کند، از غذاهای ملین استفاده نموده و فعالیت بدنی مناسب داشته باشد و در صورت ادامه یبوست یا یبوست شدید به پزشک ارجاع داده شود.) همچنین، اگر فردی غذای کافی بخورد ولی بیش از اندازه دفع مدفوع، ادرار و یا تعریق داشته باشد، او هم بزودی دچار مشکل خواهد شد.

پاکسازی به دو دسته طبقه بندی می شود:

نوع اول؛ پاکسازی طبیعی است؛

مانند دفع گازهای سمی از طریق ریه، دفع مدفوع، دفع ادرار، عرق کردن، عادت ماهانه، عطسه، سکسه، دفع باد، اشک، جمع شدن ترشحات در گوش ها، چشم هنگام بیدار شدن از خواب صبحگاهی، ترشحات واژن و دفع منی. هر کدام از این موارد باید به اندازه و متعادل انجام شود و افزایش و کاهش هر کدام می تواند به بیماری منجر شود. نوع دیگر پاکسازی های طبیعی وقتی اتفاق می افتد که مواد زاید بیش از اندازه در بدن جمع شده باشد. در این شرایط بدن سعی می کند به طریقی این مواد زاید را دفع کند. برای مثال حتما برای خود یا اطرافیانتان اتفاق افتاده که به دنبال خوردن یک غذای نامناسب، دچار اسهال خفیف یا استفراغ شده اند و این علایم بعد از چند ساعت خودبخود و بدون درمان برطرف شده است.

در این حالت بدن متوجه ورود غذای مسموم به بدن شده و خود اقدام به دفع سموم می کند. اگر میزان سموم وارد شده به بدن کم باشد و بدن نیز قوی باشد؛ معمولا با چند مرتبه اسهال و استفراغ خفیف و در طول چند ساعت مشکل برطرف می شود بدون این که بیمار آب زیادی از دست بدهد. در موارد خفیف نباید در همان ابتدا تلاش برای قطع اسهال یا استفراغ نمود بلکه باید به بدن در دفع مواد زاید کمک کرد. مگر این که علایم شدید و طولانی شود.
* توجه کنید:

منظور از جمله فوق این است که برای یک اسهال خفیف در همان ابتدا بدون نظر پزشک، داروی ضد اسهال (مانند دیفنوکسیلات یا لوپرامید) و برای یک استفراغ خفیف، فورا داروی ضد استفراغ (مانند پلازیل) تجویز نشود. وگرنه تامین آب بدن به وسیله پودرهای او -آر - اس، سرم درمانی یا روشه ای دیگر ضروری است.

در یک سرماخوردگی ساده نیز ممکن است شما تا دو یا سه روز آبریزش شفاف از بینی، بدون تب و علایم دیگر داشته باشید. در این حالت نیز بدن در حال تلاش است که مواد زاید را از طریق ترشحات بینی خارج کند و معمولا پس از دو یا سه روز بدون دارو علایم برطرف می شود. قطع کردن آبریزش بینی با انواع قرص های سرماخوردگی و آنتی هیستامین بدون نظر پزشک در این وضعیت برای بدن مضر است؛ زیرا باعث تجمع مواد در بدن شده و به عفونت باکتریایی، سردرد و سینوزیت تبدیل می شود. متاسفانه بسیاری از افراد با بروز اولین آبریزش بینی، بدون صلاحدید پزشک تقاضای دریافت پنی سیلین یا سایر آنتی بیوتیک ها را دارند. غافل از این که مصرف غلط دارو در  این حالت می تواند باعث مقاوم شدن بدن به این داروها در زمان بروز عفونت واقعی شود.

نوع دوم؛ پاکسازی ایجاد شده توسط پزشک است.

در این مورد پزشک متوجه می شود که مواد زاید و غیر طبیعی در بدن ذخیره شده اند و قوای طبیعی بدن نتوانسته اند به طور کافی آن ها را دفع نمایند. در اینجا پزشک با ایجاد تعریق، افزایش ادرار و یا تدابیر روحی و روانی و تدابیر دیگر به یاری طبیعت می شتابد و به سیر طبیعی دفع مواد زاید و سموم کمک می کند. به عنوان مثال افزایش فشار خون با داروهای ادرار آور کنترل می شود.

بنابراین برای حفظ سلامتی باید شرایطی را برای بدن فراهم نمود تا بتواند مواد زاید را از خود دفع نماید. از جمله راهکارهای این مهم عبارتند از:

×رعایت تدابیر خاص برای پیشگیری و درمان یبوست

×ورزش و فعالیت بدنی مناسب

×حمام کردن مناسب:

یکی از راهکارهای پاکسازی بدن، حمام است، متأسفانه امروز حمام تبدیل به دوش گرفتن فوری شده است و در دوش گرفتن سریع فرصت کافی برای باز شدن کامل راه های دفع پوستی فراهم نمی شود. در حمام، لازم است گردش خون سطح بدن افزایش یابد و رنگ چهره مقداری قرمز شود و فرصت داده شود تا مواد زایدی که روی پوست  تجمع پیدا کرده اند، کاملا تمیز شوند. استفاده از سنگ پا و ماساژ کف پا با آن به دفع مواد زاید کمک می کند. علاوه بر این کیسه کشیدن و البته ماساژ هم که از قدیم در حمام مرسوم بوده، برای پاکسازی پوست و بدن انجام می شده است. امروزه در بعضی از حمام های سنتی، که در برخی از مناطق رواج پیدا کرده است، امکانات ماساژ هم وجود دارد. برای استفاده بهینه از حمام های کنونی باید قبل از ورود به حمام آن را با کمک شوفاژ یا بخار آب گرم کرد. در ضمن بعد از خروج از حمام بلافاصله در مکان سرد نباید وارد شد.

عادت ماهانه

عادت ماهانه یکی از راه های دفع مواد زاید در زنان به حساب می آید. برای حفظ سلامتی لازم است بانوان به موارد زیر در این باره توجه کنند:

×از نشستن در مکان های سرد مخصوصاً در هنگام خونریزی قاعدگی خودداری کنید.

×در ایام خونریزی قاعدگی ناحیه تناسلی را با آب سرد نشویید.

×هنگام ظرف شستن همواره به خصوص در دوران عادت ماهانه از پیش بند استفاده کنید.

×از ناحیه زیر ناف تا نوک پاها را همیشه به خصوص در دوران عادت ماهانه گرم نگه دارید.

×همیشه به خصوص در دوران عادت ماهانه از راه رفتن با پای برهنه بر روی سطح سرد به ویژه سرامیک خودداری کنید.

×تناسب وزن در تنظیم و برقراری قاعدگی طبیعی اهمیت دارد بنابر این وزن خود را به تناسب برسانید./

"فتانه دشتی" کارشناس طب ایرانی شبکه بهداشت و درمان شهرستان کوه چنار